13.12.2024

Həkim endokrinoloq Qurbanov Fərhadın şəxsi web səhifəsi

Разработано jtemplate модули Joomla

Diabet xəstəlik deyil, həyat tərzidir!

Əlaqə

Tel.: (+994 50)310 32 95
Email: farhad@diabet.az

Разработано jtemplate модули Joomla

Alqoritm 7

 

7. 2-ci tip şəkərli diabet

Bu insulin sekressiyasının defektinin üstünlüyü ilə olan insulin rezistentlik və ya onsuz, və ya insulin rezistentliyin üstünlüyü olan nisbi insulin çatışmamazlığı nəticəsində karbohidrat mübadiləsinin pozulmasıdır.

7.1. 2-ci tip şəkərli diabetdə terapevtik məqsədlər
(mikro ve makro damar ağırlaşmaların inkişaf riski )

Karbohidrat mübadiləsinin göstəriciləri

Göstərici


HbAlc, %

Angiopatiya riskinin aşağı olması
<6.5
Makroangiopatiya riski

>6.5

Mikroangiopatiya riski

>7.5

Ac qarına qlikemiya, mmol/l (mqr %)
Kapilyar qan(özün? nəzarət)
<5.5(<100)
<5.5(<100)
>6.0(>110)
Postrandial qlikemiya (yeməkdən 2 saat sonra) mmol/l (mqr%)
Kapilyar qan(özüne nəzarət)
<7.5(>135)
<7.5(>135)
>9.0(>160)

Lipid mübadiləsinin göstəriciləri

Göstərici
Angiopatiya riskinin aşağı olması
Mötədil angiopatiya riski
Yüksək angiopatiya riski

ümumi xolesterin

     
Mmol/l
<4.8
4.8-6.0
>6.0
Mqr %
<185
185-230
>230
LPAS Xolosterin.
     
Mmol/l
<3.0

3.0-4.0
>4.0
Mqr%
<115
115-155
>155
LPYS Xolosterin
     
Mmol/l
>1.2

1.0-1.2
<1.0
Mqr%
>46
39-46
<39
Triqliseridlər
     
Mmol/l
<1.7

1.7-2.2
>2.2
Mqr%
<150
150-200
>200

LPAS xolesterin: lipoproteid aşağı sıxlıqlı xolesterin
LPYS xolesterin: lipoproteid yuxarı sıxlıqlı xolesterin

Arterial təzyiqə nəzarətin göstəriciləri

 
Angiopatiya riski
aşağıdır

Mötədil angiopatiya riski
Angiopatiya riski
yüksəkdir
A/T səviyyəsi,mm.c/s
<130/80
130-140/80-85
>140/85

7.2 2-ci tip şəkərli diabetin müalicəsi

• Diyetoterapiya
• Fiziki fəaliyyət
• Peroral şəkəri aşağı salan preparatlar
• Insulinterapiya

2-ci tip şəkərli diabetli xəstələrin müalicə alqoritmi

Qeyd: BÇI- bədən çəkisi indeksi=çəki(kg)/boy(m2 )

Diyetoterapiyaya aid məsləhətlər

 

• Bədənin artıq cəkisində—aşağı kalorili diyeta(≤1800kkal)
• Tez həzm olunan karbohidratlardan imtina etmək (şirniyyat, bal, şirin içkilər )
• Kalorinin miqdarına görə məsləhət görülən gida tərkibi
- mürəkkəb karbohidratlar 50-60%;
- doymuş yağlar <10%;
- yağlar <20%;
- Zülallar <15%;
- Sellülozalı ərzaqlar məsləhət görülür ;
- şəkər əvəz edicilərin mötədil istifadəsi;
- Arterial hipertoniyada duzun istifadəsini sutkada 3 qrama qədər azaltmaq

şəkər azaldan terapiyadan asılı olmayaraq diyeta saxlamaq 2-ci tip şəkərli diabet xəstələri üçün müalicenin əsas tərkib hissəsidir.

 

Mürəkkəb karbohidratların
əsas mənbəyi


Makaron məmulatlari
Yarmalar
Kartof
Meyvələr, tərəvəzlər

Heyvani zülalların əsas mənbəyi
Balıq
Kefir
Ət
Süd
Quş
Pendir
Yumurta
Kəsmik

Heyvani yağların əsas mənbəyi
Doymuş
Doymamiş
Süd
Marqarin
Pendir
Bitki yaği
Kərə yaği
 

Fiziki fəaliyyətə aid məsləhətlər

• Fiziki fəaliyyət xəstənin yaşını, şəkərli diabetin ağırlaşmalarını və yanaşi xəstəlikləri nəzərə almaqla fərdi olmalıdır.
• Xəstəyə piyada gəzinti,liftdən istifadə etməmək məsləhətdir
• Fiziki fəaliyyət mütləq müntəzəm olmalıdır, məsələn:
-- gündəlik 30 dəq.piyada gəzinti
-- 1 saat olmaqla həftədə 3 dəfə üzgücülük
. Yadda saxlamaq lazımdır ki, intensiv fiziki fəaliyyət kəskin və ya gecikmiş hipoglikemik hallara səbəb ola bilər,ona görə də fiziki fəaliyyəti glikemiyaya nəzarətlə nizamlamaq lazımdır;lazım olduqda insulinin və ya sekretogogların dozasını fiziki fəaliyyətdən qabaq korreksiya etmək lazımdır.
.13-15mmol/l-d
ən yüksək glikemiyada fiziki fəaliyyət məsləhət görülmür

Peroral şəkər azaldan preparatlar

Sulfonil sidik cöfhəri preparatları:
• qliklazid
• qlikvidon (Qlyurenorm);
• qlibenklamid
• qlipizid (Qlibinez-retard, Minidiab);
• qlimepirid (Mepril)
Biquanidlər :
• metformin (Siofor, Metformin BMS).
Meqlitinidlər və fenil alanil törəmələri :
• repaqlinid (Novonorm);
• nateqlinid (Starliks ).
Tiazolidondionlar :
• pioqlitazon (Aktos 0.015);
• roziqlitazon (Avandia 0.002).
α-glukozidazanin inqibatorları
akarboza (Qlyukobay).


Şəkər azaldan peroral preparatların təsir mexanizmi

Preparatlar qrupu
Təsir mexanizmi
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları
Insulinin sekressiyasını stimullaşdırır
Meqlitinidlər və fenil alanil toremeler
Insulinin sekressiyasını stimullaşdırır

Biquanidlər
Tiazolidindionlar

Qaraciyər tərəfindən qlükoza hasilini azaldır.
əzələ və piy toxumasinın insulinə rezistentliyini azaldir
α-glukozidazanın inqibatorları
Qlükozanın bağırsaqlardan sorulmasını ləngidir

Peroral şəkər azaldan preparatların dozalarının və
qəbulunun xüsusiyyətləri

Preparat
Sutkalıq doza,
mq
Bir gündə qəbul saylarının miqdarı
Təsir etmə müddəti-saat
Sülfonil sidik cöfhəri preparatları
5-20
1-2
12-24
Qlibenklamid
1.75-12
1-2
12-24
Qlibenklamid mikronlaşmiş
80-320
1-2
10-20
Qliklazid
30-120
1
24
Qliklazid MB
5-20
1-2
12-24
Qlipizid GiTS
5-20
1
24
Qlimepirid , Mepril
1-8
1
16-24
Qlikvidon,
30-120
1-3
6-8
Meqlitinidlər
     
Repaqlinid,
0.5-16
3-4
4-6
Nateqlinid,
120-480
3-4
3-4
Biquanidlər
     
Metformin
500-2500
2-3
8-12
Qlitazonlar

 

     
Pioqlitazon,
15-45
1
16-24
Roziqlitazon,
2-8
1-2
12-24
α-glukozidazanin inqibatorlari
     
Akarboza
150-300
3
6-8

Preparatların qəbuluna göstəriş və əks göstərişlər

Sulfonil sidik cöfhəri preparatları
Göstəriş
Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet
Insulin sekressiyasının çatışmamazlığının üstünlüyü ilə olan və diyetanın, fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda.
• 1-ci tip şəkərli diabet
• ketoasidoz
• hamiləlik və laktassiya
• qaraciyər və böyrək pataloqiyasi
Böyrək patalogiyasinda glikvidon ve gliklazidin istifadesine icazəverilir.
Meqlitinidler (Novonorm,Starliks)
Göstəriş
Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet
Insulin sekressiyasının çatışmamazlığının
üstünlüyü ilə olan,yeməkdən sonra yüksək hiperglikemiyanın olduğu və diyetanın, fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda.
• 1-ci tip şəkərli diabet
• ketoasidoz
• hamiləlik və laktassiya
• qaraciyər ve böyrək pataloqiyasi
Biquanidlər(Metformin)
Göstəriş
Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet
Insulin rezistentliyinin üstünlüyü (piylənmə ilə) və ac garına hiperglikemiya ilə olan, diyetanın və fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda
• 1-ci tip şəkərli diabet
• ketoasidoz
• hamiləlik ve laktassiya
• qaraciyer ve böyr
ək patalogiyasi
• ürək catışmamazlığı
• anemiya
• alkoqolizm
• gocalıq
Tiazolidondionlar (Aktos, Avandia)
Göstəriş
Əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet
Insulin rezistentliyinın üstünlüyü ilə olan, diyetanın və fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda
• 1-ci tip şəkərli diabet
• ketoasidoz
• hamiləlik ve laktassiya
• qaraciyər patalogiyasi
(ALT >2.5 dəfə artması)
• ağir ürək catışmamazlığı
α-glukozidazanin inqibatorları (Glukobay)
Göstəriş
əks göstəriş
2-ci tip şəkərli diabet
Yeməkdən sonra hiperglikemiyanın üstünlüyü ilə olan diyetanın və fiziki fəaliyyətin effektsiz olduğu hallarda
• 1-ci tip şəkərli diabet
• ketoasidoz
• hamiləlik ve laktassiya
• mədə – bağırsaq xəstəlikləri

Peroral şəkər azaldan preparatların effektivliyinin və onlara dözümlülüyün müqaisəli xarakteristikası.

Preparatlar
Monoterapiya zamani HbALc enməsi
Bədən cəkisinin dəyişməsi
Dözümlülük

 

əlavə təsirlər
Sülfonil sidik cöfhəri preparatları
1.5-2
 
+++
Hipoglikemiya
Meqlitinidler

1.5-2

 
+++
Hipoglikemiya
Biquanidlər
1.8
 
++
Laktasidoz, mədə-bağirsaq diskomfortu
Tiazolidondionlar

0.7-1.9
 
+++
Hepatotoksik
α-glukozidazanin inqibatorlari


0.5-0.7

 
++
Mədə-bağirsaq diskomfortu

Preparatların məsləhət görülən kombinassiyası

 


Sulfonil sidik cöfhəri preparatları + Biquanidlər
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları + Tiazolidondionlar
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları+ Akarboza
Meqlitinidlər+ Biquanidlər
Meqlitinidlər+ Tiazolidondionlar
Biquanidlər+ Tiazolidondionlar

Preparatların yolverilməz kombinassiyası

Sulfonil sidik cöfhəri preparatlarının müxtəlif kombinassiyaları
Sulfonil sidik cöfhəri preparatları + Meqlitinidl
ər

2-CI TIP ŞƏKƏRLI DIABETDƏ INSULINTERAPIYA
Göstərişlər:

• Diyetanın və şəkər azaldan peroral preparatların maksimal dozasının effekt verməməsi:
-HbAlc›7.5 % ;
-Ac qarına qlikemiya › 8mmol/l
• Ketoasidoz
• Cərrahi əməlliyata ehtiyac olduqda (müvəqqəti insulinterapiyaya kecmək mümkündür)

INSULINTERAPIYANIN MƏQSƏDI
qlikemiya ac qarına <6.5mmol/l
qlikemiya yeməkdən 2 saat sonra< 9mmol/l


2-ci tip şəkərli diabetli xəstəni insulinterapiyaya kecirməmişdən əvvəl

LAZIMDIR

• Xəstəyə özünə nəzarət qaydalarını öyrətmək;
• Hipoqlikemiyanın ola bilməsi haqqında xəbərdarlıq etmək və onu aradan götürmək yollarını öyrətmək;
• Diyetoterapiyanın qaydalarına yenidən baxmaq

Insulinterapiyaya keçməyin 2 variantı mümkündür:

1-ci variant – kombinə olunmuş terapiya

Peroral şəkər azaldan preparatlara insulinin əlavə olunması
2-ci variant – monoterapiya Peroral şəkər azaldan preparatları kəsmək və insulinlə monoterapiya

Insulin və peroral şəkər azaldan preparatlarin kombinassiyasi (təxmini dozalar)

Etap
Insulininin novü
Başlangic doza, vahid
Yeridilmə vaxtı
Dozanin korreksiyası
1
Orta müddətli təsir edən insulin
8-12

Yuxudan əvvəl
Insulin dozasının korreksiyasi (+2, +4 vahid), hər 2-3 gündən bir qlikemiyanın aşağıdakı nəticəsinə nail olana qədər:
ac qarına <6.5 mmol/l;
• yeməkdən 2 saat sonra < 9 mmol/l ;
2
Orta müddətli təsir edən insulin
8-12
Səhər yeməyindən və yuxudan əvvəl
3
Peroral şəkər azaldan preparatları kəsmək və qarışıq insulin təyin etmək (30-70)

12


8

Səhər yeməyindən əvvəl
şam yeməyindən əvvəl

Peroral şəkər azaldan preparatlarla müalicənin kəsilməsi fonunda insulinlə monoterapiya(təxmini dozalar)

Etap
Insulininin növü
Başlanğıc doza, vahid
Yeridilmə vaxti
Dozanın korreksiyasi
1
Qarışıq insulin 30/70
12

 


8

Səhər yeməyindən əvvəl
şam yeməyindən əvvəl
Insulin dozasının korreksiyasi (+2, +4 vahid), hər 2-3 gündən bir qlikemiyanın aşağıdakı nəticəsinə nail olana qədər---
ac qarına <6.5 mmol/l;
• yeməkdən 2 saat sonra < 9 mmol/l ;
2
Orta müddətli təsir edən insulin
8
Səhər yeməyindən və yuxudan əvvəl
3
Qısa müddətli təsir edən insulin

 


6
əsas qida qəbullarından əvvəl

2-ci tip şəkərli diabetli xəstələr ücün məsləhət bilinən insulinlərin siyahısı

Insulin – təsirinin
davam etmə müddətinə görə
Preparatlar
Başlanğıc təsiri- neçə saatdan sonra
Ən güclü təsiri-neçə saatdan sonra
Təsirinin davam etmə müddəti
Ultra qısa müddətli təsir edən
(insan insulinlərinin analoqları)
• Xumaloq (Lizpro)
• Novorapid (Aspart)
0.25
0.5-2
3-4
Qısa müddətli təsir edən
• Aktrapid HM
• Xumulin R
• Insuman rapid
0.5
1-3
6-8
Orta müddətli təsir edən insulin
• Monotard HM
• Protafan HM
• Xumulin H
• Insuman bazal
2.5
1.5
1
1
7-9
4-6
4-8
3-4
18-20
12-14
18-20
18-20
Uzun müddətli təsir edən insulin
• Ultratard HM
4
8-24
28
Müxtəlif praporsiyalarda qarışdırılmış
• Mikstard HM
(10-20-30-40-50)
• Insuman Komb
(15-25-50)
Farmakokinetikası tərkibindəki insulinlərin praporsiyasından asılıdır

7.3 Ağırlaşmalarsız 2-ci tip şəkərli diabet xəstələrinin skrininqi

Göstərici Müayinə edilmə vaxtı
Qlikemiyaya nəzarət Xəstəliyin debütunda və dekompensassiya vaxti hər gün
HbAlc 3 ayda 1 dəfə
Qanın biokimyəvi analizi (xolesterin, zülal, triqliseridlər, bilirubin, ACT,ALT, sidik cövhəri, kreatinin, K, Na, Ca) Ildə 1 dəfə(dəyişikliklər olmayanda)
Qanın ümumi analizi Ildə 1 dəfə
Sidiyin ümumi analizi Ildə 1 dəfə
Mikroalbuminuriya diabetin diaqnostikası qoyulan vaxtdan ildə 2 dəfə,
Arterial tezyiqə nəzarət Hər dəfə həkimə gedəndə
EKQ Ildə 1 dəfə
Ayaqların müayinəsi Hər dəfə həkimə gedəndə
Oftalmoloqun müayinəsi Diabetin diaqnostikası qoyulan vaxtdan: ildə 1 dəfə, göstəriş olduqda tez-tez
Nevropatoloqun konsultassiyası Diabetin diaqnostikası qoyulan vaxtdan: ildə 1 dəfə, göstəriş olduqda tez-tez

7.4. 2-ci tip şəkərli diabetli xəstələrin stasionar müalicəsinə göstərişlər.

• Insulinterapiyaya kecməyə ehtyac yaradan karbohidrat mübadiləsinin əhəmiyyətli dekompensassiyası
• Koma və ya komadan əvvəlki vəziyyət(ketoasidotik, hipoqlikemik)
• Damar ağırlaşmalarının proqresləşməsi.
• Xəstənin “şəkərli diabet məktəbində“ öyrədilməsi lazım gəldikdə – gündüz stasionarında yerləşdirmə

 

 

 

 

Ağırlaşmalar

01.png02.png03.png04.png05.png06.png07.png08.png09.png10.png11.png

FACEBOOK

Разработано jtemplate модули Joomla

Flag Counter

Разработано jtemplate модули Joomla